Zatkane kanaliki łzowe – przyczyny, objawy oraz sposoby diagnozowania problemu

Nadmierne łzawienie, pieczenie i nawracająca wydzielina z oka często wynikają z jednego problemu: utrudnionego odpływu łez. Zatkane kanaliki łzowe mogą dotyczyć zarówno niemowląt, jak i dorosłych. Poniżej wyjaśniamy, co najczęściej prowadzi do niedrożności, jak rozpoznać objawy oraz jakie badania pozwalają potwierdzić diagnozę – z przykładami sytuacji, w których warto pilnie skonsultować się ze specjalistą.

Przeczytaj również: Kwas hialuronowy na twarz - jakie efekty można osiągnąć?

Co oznacza niedrożność kanalików łzowych i jak odróżnić ją od innych przyczyn łzawienia?

Kanaliki łzowe odprowadzają łzy z powierzchni oka do jamy nosowej. Gdy ich światło zostaje zwężone lub zablokowane, łzy gromadzą się na brzegu powieki i spływają po policzku. Kluczowe jest różnicowanie: nadmierna produkcja łez vs. utrudniony odpływ. Przy nadprodukcji łez (np. w alergii, podrażnieniu wiatrem) oko intensywnie łzawi, lecz brak cech zastoju. Przy niedrożności pojawia się łzawienie stale lub napadowo, często z uczuciem pełności w kąciku przy nosie.

Przeczytaj również: Pro smile nakładki a tradycyjne aparaty – co wybrać i ile to kosztuje?

Prosty przykład: jeśli łzawienie nasila się na dworze, ale w pomieszczeniu ustępuje i nie ma wydzieliny, możliwa jest reaktywna nadprodukcja łez. Jeżeli natomiast łzy „stoją” na brzegu powieki także w spoczynku, a ucisk woreczka łzowego wywołuje cofanie się wydzieliny do oka, podejrzenie pada na zatkane kanaliki.

Przeczytaj również: Jak dbać o zdrowie jamy ustnej swojego pupila dzięki usługom stomatologicznym?

Najczęstsze przyczyny: wrodzone i nabyte

Przyczyny wrodzone obejmują niedorozwój lub anatomiczne anomalie przewodu nosowo-łzowego. U niemowląt często utrzymuje się błonka w dolnym odcinku przewodu, która nie ulega samoistnemu przebiciu.

Przyczyny nabyte dotyczą przede wszystkim dorosłych. Niedrożność rozwija się w wyniku:

• infekcji oczu lub nosa prowadzących do obrzęku i zrostów w drogach łzowych,
• przewlekłych chorób zapalnych błony śluzowej nosa i zatok,
• urazów w obrębie nosa i oczodołu (po złamaniach, zabiegach chirurgicznych),
• chorób autoimmunologicznych i włókniejących, sprzyjających zwężeniom,
• zmian rozrostowych (guzy w okolicy nosa, zatok, woreczka łzowego),
• postępujących zmian związanych z wiekiem.

Czynniki ryzyka to głównie wiek starszy, przebyte urazy i operacje nosa, przewlekłe nieżyty nosa, choroby autoimmunologiczne oraz długotrwałe stosowanie niektórych kropli z konserwantami.

Objawy, na które warto zwrócić uwagę

Najbardziej typowe są: nadmierne łzawienie (epifora), uczucie przeszkody w kąciku przy nosie, okresowy obrzęk i ból w okolicy woreczka łzowego, a także wydzielina śluzowo-ropna. Ucisk przyśrodkowego kąta oka może powodować cofanie się wydzieliny do worka spojówkowego.

Objawy często nasilają się na wietrze i zimnie. W przewlekłej niedrożności mogą wystąpić stany zapalne woreczka łzowego (zaczerwienienie, bolesny guz w przyśrodkowym kącie oka) oraz nawracające zapalenia spojówek.

Powikłania nieleczonej niedrożności

Do typowych należą: nawracające zapalenie spojówek, ostre lub przewlekłe zapalenie woreczka łzowego, torbiele i przetoki w okolicy przyśrodkowej powieki. Długotrwały zastój sprzyja namnażaniu bakterii, co zwiększa ryzyko nawrotów dolegliwości i pogorszenia komfortu widzenia.

Jak przebiega diagnostyka? Etapy od wywiadu do badań obrazowych

Rozpoznanie opiera się na zebraniu wywiadu (czas trwania, okoliczności nasilania łzawienia, przebyte urazy, choroby nosa) oraz badaniu przedmiotowym. Badanie lampą szczelinową pozwala ocenić brzeg powieki, punkt łzowy i obecność wydzieliny.

Testy drożności obejmują płukanie dróg łzowych roztworem przez punkt łzowy oraz testy barwnikowe (ocena odpływu fluoresceiny). Brak przepływu lub cofanie się płynu wskazuje na przeszkodę.

Badania mikrobiologiczne (posiew, hodowla bakterii) mają znaczenie przy cechach infekcji i nawracających stanach zapalnych.

Badania obrazowe stosuje się, gdy potrzebna jest precyzyjna lokalizacja przeszkody lub gdy podejrzewa się zmiany strukturalne: dacykografię, USG okolicy woreczka łzowego, tomografię komputerową zatok/oczodołu. Dają one wgląd w zwężenia, zrosty i relacje anatomiczne.

Postępowanie: od leczenia zachowawczego do interwencji zabiegowej

Dobór terapii zależy od przyczyny i lokalizacji niedrożności. W ostrym zapaleniu woreczka łzowego lub przy potwierdzonej infekcji stosuje się postępowanie przeciwbakteryjne zgodnie z wynikiem posiewu. W wybranych przypadkach pomocne bywa delikatne płukanie i higiena brzegów powiek.

Leczenie zachowawcze może obejmować: antybiotykoterapię przy infekcji bakteryjnej, miejscowe środki łagodzące, kontrolowane masażowe opróżnianie woreczka łzowego (zwłaszcza u niemowląt, po instruktażu), okresowe płukanie diagnostyczno-terapeutyczne.

Leczenie zabiegowe rozważa się przy utrwalonej przeszkodzie mechanicznej. W zależności od poziomu blokady stosuje się sondowanie, udrażnianie z intubacją dróg łzowych lub zabiegi plastyczne odtwarzające odpływ. Więcej o postępowaniu można znaleźć tutaj: zatkane kanaliki.

Kiedy zgłosić się na konsultację i jak przygotować się do wizyty?

Bezzwłocznej oceny wymagają: bolesny, zaczerwieniony guz w okolicy przyśrodkowego kąta oka, gorączka, obfita ropna wydzielina, nagłe nasilenie obrzęku. W pozostałych przypadkach wskazana jest planowa konsultacja, jeśli łzawienie utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni lub nawraca bez wyraźnej przyczyny.

• Zanotuj czas trwania objawów, czynniki nasilające (wiatr, zimno, kurz), dotychczasowe leki i przebyte urazy nosa/oczodołu.
• Nie stosuj na własną rękę wielokrotnych kursów kropli z antybiotykiem; niektóre preparaty z konserwantami mogą drażnić powierzchnię oka.
• Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, przygotuj informacje o ich rodzaju, harmonogramie wymiany i środkach do pielęgnacji.

Profilaktyka i rokowanie: co realnie można zrobić?

Profilaktyka polega przede wszystkim na kontroli chorób nosa i zatok, ochronie oczu przed pyłem i wiatrem, właściwej higienie brzegów powiek oraz ostrożności po urazach i zabiegach w obrębie twarzy. Osoby starsze i pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi powinny planować regularne kontrole, ponieważ wczesna diagnostyka ogranicza ryzyko powikłań.

Rokowanie zależy od przyczyny i czasu trwania dolegliwości. W przypadkach rozpoznanych na wczesnym etapie perspektywa poprawy jest na ogół dobra; w przewlekłej niedrożności i przy chorobach współistniejących konieczne bywa postępowanie etapowe oraz interdyscyplinarne.